Geçenlerde bir aile dostumuz ile zoomda sohbet ediyorduk. Probiyotik ve prebiyotik terimlerini karıştırıyorum üstüne bir de postbiyotik terimi çıktı nedir bunlar sen eczacısın bana açıklar mısın diye sordu.
Sonradan araştırdığımda, bu terimlerin sadece Türkiye'de değil de tüm dünyada bir kavram kargaşası yarattığını gördüm.
Harris Poll tarafından Amerikalıların Takviye ve Bağışıklığa Tepkilerini ölçmek için yapılan bir anket, bu terimlerin pekçok kişide netlik kazanmadığını gösteriyordu.
Ülkemizde de durum pek farklı değil, hatta çoğu kişi bunları bilmiyor bile. Keşke bu konuda devlet tarafından bilgilendirici reklamlar yapılsa.
Probiyotikler, yoğurt, bazı peynir çeşitleri, lahana turşusu gibi bazı yiyeceklerde bulunan canlı mikroorganizmalardır. Bunları tükettiğinizde, bağırsak mikrobiyomunuzdaki faydalı bakteri ve mikroorganizmaların sağlıklı bir denge kurmasına yardımcı olursunuz.
Prebiyotikleri ise probiyotiklerin besinleri şeklinde düşünebiliriz. Bunlar, sağlıklı miktarda lif içeren fasulye, kepekli tahıllar ve belirli sebzelerdir.
Bir de simbiyotikler var. Başlangıçta hem probiyotiklerin hem de prebiyotiklerin bir kombinasyonu olarak tasarlanan simbiyotikler, artık “konakçıya sağlık yararı sağlayan, konakçı mikroorganizmalar tarafından seçici olarak kullanılan canlı mikroorganizmalar ve substrat(lar)dan oluşan karışım”lardır.
Peki, postbiyotik nedir? Bunlar, vücudumuz hem prebiyotikleri hem de probiyotikleri sindirdikten sonra geride kalan atıklardır. Zararlı bakterilerin büyümesini yavaşlatmaya ve sağlıklı bakterilerin gelişmesine yardımcı olur. Kefir gibi fermente gıdalar postbiyotikleri arttırır.
Bir de, probiyotik, prebiyotik, simbiyotik ve postbiyotiklerin, miktar ve beyanları ile ilgili yasal düzenlemelere bir göz atalım:
Avrupa Birliği'nde probiyotikleri, prebiyotikleri, sinbiyotikleri veya postbiyotikleri kapsayan özel bir düzenleme bulunmuyor.
Bununla birlikte, bu terimlerden herhangi birinin bir gıda veya gıda takviyesi üzerinde kullanılmasının ve sağlık beyanının yapılması durumunda bunlar için mutlaka onay alınmış olması gerekli.
Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi (EFSA), ise bunların gıdalarda kullanımları ile ilgili olarak, güvenlik kriterlerini karşılayan, sürekli olarak güncellenen mikroorganizma listeleri yayınlıyor.
Türkiye'de ise, "Beslenme ve Sağlık Beyanları Yönetmeliği" 'ne tabi olup, Sağlık Bakanlığı kontrolündedir.
7.6.2013 tarihli resmi gazetede yayınlanan "Sağlık Beyanı ile Satışa Sunulan Ürünlerin Sağlık Beyanları Hakkında Yönetmelik" madde 5a uyarınca, sağlık beyanı ile tanıtımı, reklamı yapılacak ürünlerin sağlık beyanı ile tanıtımının yapılabilmesi ve piyasaya arzı için iddia edilen sağlık beyanı hakkında TİTCK'ten izin alınması şartı getirilmiştir.